Transcript

In am a rabh Acaill fadó gan aon fhocal Béarla istigh ar an mbaile bhí fear... cuireadh (ag siúl) fear i dteachtaireacht. Agus tháinig... Ag tíocht abhaile dhó lá arna mhárach... Ag tíocht abhaile dhó an lá arna mhárach bhí baile cruinn roimhe agus d'fhiafraigh siad dhó, "Bí ag inseacht nuaíocht más é do thoil é i ndiaidh do theachtaireacht."

Bhuel, (...)," a dúirt sé, "má tá aon nuaíocht agam ach scéal fada ar an anró i gcónaí," a deir sé.

"Cén sórt scéal fada ar an anró é sin?" arsa an... fear dho mhuintir an bhaile leis.

"Bhuel, tá," deir sé, "tá foclaí an Bhéarla le cluint insa chuile áit[1] 'á ngabhfaidh mé... ngabhfaidh tú, ach istigh i mBaile Acla," a deir sé. "Agus bocht... mór an díol náire é," a deir sé.

"Bhuel, faraor, níl aon neart againn air sin," a dúirt fear ar an mbaile, a dúirt sé. "Agus," a deir sé, "céard is féidir a dhéanamh? Bhuel, fágfaidh muid ag an bhfear is sine ar an mbaile cibé rud a déarfas sé linn a dhéanamh."

Chuir an fear is sine in Acaill cuireadh... chuir sé cuireadh ar an (bhaile) uilig, 'gus chruinnigh siad suas deich bpunta le fear a chur go Caisleán an Bharraigh 'á gcosnaíodh focal amháin Béarla deich bpunta agus focal a thabhairt go hAcaill.

Agus d'imigh sé, fear Acla, agus ní rabh sé ach leath bealaigh nuair a casadh dhó fear a dúirt "Good morrow!" leis.

"Bhéarfaidh mé deich bpunta ar an bhfocal sin dhuit," a dúirt fear Acla.

"Bhuel, mh'anam féin, go dtabharfaidh mise an focal dhuit ar dheich bpunta," a dúirt an fear leis, a deir sé, "agus go dtabharfaidh mé focal eile Béarla amárach dhuit ar leath an airgid, ar chúig phunta, má thigeann tú."

"Saol fada dhuit!" a dúirt fear Acla.

Bhí fear Acla ag reathaigh abhaile agus a bhr(...) 'na láimh leis agus é ag tíocht trasnaí ar abhainn duibheacáin, agus nuair a léim sé anonn baineadh (ó bhoinn é) agus cuireadh go tóin é. Agus scanraigh sé agus chaill sé an focal ansin.

Agus nuair a chualaidh an baile an (...) d'éirigh siad amach ar (...) agus thóig siad é agus d'fhiafraigh siad, "Cá bhfuil an focal?"

"Á, níl sé liom," a deir sé. "Chaill mé anseo é."

D'éirigh an baile amach á chuartú. "Ab eo é?" nuair a thóigeadh siad sligeán. "Ab eo é?" nuair a thóigeadh siad faochóg nó cloch. "Ní hé." Ach fuair siad slat mhara ar deireadh. B'eo é.

"Tá mo dhroim ag an Deabhal," a deir sé, "gurb in é good morrow."

Maith go leor, thug siad abhaile an tslat mhara agus shábháil siad agus chroch siad suas in airde í. Agus i riocht agus go mbeadh focal... agus i riocht agus go mbeadh focal Béarla (...) slat mhara in Acaill go mbeadh focal Béarla i gcónaí acu.

Footnotes

Commentary

This is a version of an international folktale, ATU 1687 The forgotten word. Most versions concern a young man who is sent on an errand, and in order to remember the purpose of the journey, he repeats a word over and over again. On the way, he trips or falls, and forgets the word. He then searches for the forgotten word on the ground, thinking it has fallen, or that it has been swallowed up by the earth. By coincidence, some passer-by meets him and mentions the word in question, thereby convincing the boy he has found it again. This is an extremely popular story, with a distribution all over the Eurasian continent, and in parts of Africa and the Americas. See Hans Jorg Uther, The types of international folktales: a classification and bibliography (3 vols, Helsinki, 2004). The story is relatively rare in Ireland, with only twelve examples appearing in Seán Ó Súilleabháin and Rieder Th. Christiansen’s The types of the Irish folktale (Helsinki, 1968). It contains an international folk motif, D2004.5 Forgetting by stumbling. See Stith Thompson, Motif-index of folk literature (rev. and enlarged ed., 6 vols, Bloomington, Ind., 1955-8).