Tras-scríbhinn

Ó, a théagar is a chuisle, ó, más cinniúinte duit mé mar stór,
Tá tú gan éideadh, gan earradh ach (bearránach) bocht baoth gan dóigh,
Nach mb'fhearr duit ins na liosa[1] agus mise le do thaobh gach neoin,
Ó, ná saighde clann Bhullaí bheith ag polladh faoi do chliath go deo?

Aistriúchán

Oh, my darling and beloved, oh, if it is your fate to be have me as your love,
You are without clothes, without accoutrements, a mere foolish poor rogue (?) without means,
Wouldn't you be better off in fairy mansions with me by your side every afternoon,
Oh, than the arrows of the foreign settlers forever piercing your side?

Fonótaí

Tráchtaireacht

Is leagan é seo (codanna 1 agus 2) den amhrán 'Úirchill an Chreagáin', ceann de na hamhráin is aithnidiúla as oirdheisceart chúige Uladh. Sampla é d'aisling agus ba é Art Mac Cumhaigh (1738-1773) as paróiste an Chreagáin i ndeisceart chontae Ard Mhacha a chum. De réir an bhéaloidis atá tugtha in Liam Ó Conchubhair agus Derek Bell, Traditional songs of the north of Ireland (BÁC, 1999), 12, ba le linn dó a bheith ag obair mar spailpín don Urramach Hugh Hill as Sliabh Hill, gar don Chreagán, iarnóin amháin, a chum an file an t-amhrán. Ag cinnireacht capaill a bhí ag tarraingt aoiligh suas agus síos Cnoc Leyther, an Ghlasdromainn, a bhí sé ag an am. Is i bhfoirm agallaimh fhileata idir an file agus spéirbhean atá an t-amhrán. Meabhraíonn sé an cruatan a d'fhulaing na filí Gaelacha tar éis dhíshealbhú uasalaicme na nGael, an aicme ar a mbíodh na filí ag brath le haghaidh pátrúnachta leis na cianta roimhe sin. De réir an bhéaloidis áitiúil ba le linn don fhile a bheith ar foscadh taobh istigh de lusca tuama Chlann Uí Néill an Fheadha i reilig an Chreagáin, i dtreo dheireadh a shaoil, a chum sé é (féach Padraigín Ní Uallacháin, A hidden Ulster: people, songs and traditions of Oriel (BÁC, 2003), 250-8: 254). Cloíonn an cur síos a dhéanann Mac Cumhaigh ar an spéirbhean leis na tréithe ginearálta a luaitear leis an aisling san 18ú haois. De ghnáth seasann sí d'Éirinn agus is minic a fhógraíonn sí teacht cabhrach ón bhFrainc, ón Spáinn, nó ó Bonnie Prince Charlie. Murab ionann is filí Muimhneacha na linne, áfach, ní fhaigheann Mac Cumhaigh teachtaireacht ar bith mar sin ón spéirbhean. Ina ionad sin cuireann sí faoi dhraíocht é leis an gcuireadh a thugann sí dó a shaol dubhach a thréigean agus imeacht in éineacht léi go dtí an tír idileach a ndéanann sí cur síos uirthi. Ceaptar gur i gcill an Chreagáin atá Mac Cumhaigh curtha. Tá an chéad dá véarsa (.i. cuid 1) den amhrán seo le fáil ar rian ar leith i mbailiúchán Doegen. Tá an t-amhrán seo tras-scríofa freisin in Róise Ní Bhaoill, Ulster Gaelic voices: bailiúchán Doegen 1931 (Béal Feirste, 2010), 320-3. Tá leagan uirlise den fhonn le fáil ar fhadcheirnín de chuid Shéamuis Mhic Aonghusa The ace and deuce of piping (Collector/Selection Records, 1960).